گنو
سیستم‌عامل گنو (به انگلیسی GNU) در سال ۱۹۸۳ با هدف ایجاد سیستم‌عاملی کامل و آزاد شبیه به یونیکس به‌وسیله ریچارد استالمن پایه‌گذاری شد. در سال ۱۹۸۴ پروژه‌ای با نام پروژه‌ی گنو با هدف پشتیبانی و تولید نرم‌افزار آزاد برای این سیستم‌عامل تأسیس شد. بنیاد نرم‌افزار آزاد در سال ۱۹۸۵ با هدف حمایت از جنبش نرم‌افزار آزاد و به ویژه پروژه‌ی گنو شروع به کار کرد.
امروزه سیستم‌عامل گنو، بیش‌تر در قالب سیستم‌عامل گنو/لینوکس استفاده می‌شود که همان سیستم‌عامل گنو است، ولی با کرنلی به نام لینوکس.
تاریخچه
در دهه‌ی ۱۹۷۰ و اوایل دهه‌ی ۱۹۸۰، برنامه‌نویسان رایانه تمامی کدهایی را که می‌نوشتند با دیگران به اشتراک می‌گذاشتند. هر شخصی متن برنامه‌ی خود را در اختیار دیگر برنامه‌نویسان می‌گذاشت و به اشتراک گذاری نرم‌افزار امری عادی بود.
اما در اوایل دهه‌ی ۱۹۸۰ همه چیز به آرامی دگرگون شد. شرکت‌های نرم‌افزاری دیگر متن برنامه‌های خود را در اختیار دیگران قرار نمی‌دادند. برنامه‌نویسان نمی‌توانستند برنامه‌های دیگران را تغییر داده و آن را بهبود بخشند. از این پس به اشتراک گذاریِ نرم‌افزار جرم محسوب می‌شد.
در همین سال‌ها ریچارد استالمن در آزمایشگاه هوش مصنوعیِ مؤسّسه‌ی تکنولوژیِ ماساچوست (MIT) مشغول به کار بود. او معتقد بود که نرم‌افزار باید همواره آزاد بوده و همگان اجازه‌ی ویرایش آن را داشته باشند.
نخستین گام برای داشتن یک رایانه‌ی آزاد، وجود یک سیستم‌عامل آزاد و نرم‌افزارهای آزاد بر روی آن بود؛ بنابراین ریچارد استالمن ساخت سیستم‌عامل گنو را آغاز کرد. در طی سال‌های ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۵ او کامپایلری به نام جی‌سی‌سی و ویرایشگر متنی به نام ایمکس را نوشت و منتشر کرد. به این ترتیب ابزارهای نخستین مورد نیاز برای طراحی و ساخت یک سیستم‌عامل فراهم شد. در سال ۱۹۸۵ بنیاد نرم‌افزارهای آزاد پایه‌گذاری شد، مفهوم کپی‌لفت به وجود آمد و پروانه‌ی فراگیر همگانی گنو برای حمایت از نرم‌افزارهای آزاد و تضمین آزادی کابران نوشته شد.
از آن زمان تا کنون افراد بسیاری به صورت داوطلبانه برای توسعه بخش‌های مختلف این سیستم‌عامل همکاری کرده و بخش‌های مختلف آن را توسعه دادند.
نام و نشان
گنو (GNU) یک مخفّف بازگشتی است و از نخستین حرف کلمات GNU's Not Unix به معنای «گنو یونیکس نیست» گرفته شده است. ریچارد استالمن این نام را روشی خلّاقانه برای ادای دین به سیستم‌عامل یونیکس می‌داند، زیرا استفاده از نام یونیکس به دلیل مشکلات قانونی در یک محصول مشابه دیگر ممکن نیست. خود کلمه‌ی گنو هم‌چنین نام نوعی گوزن یالدار است که در آفریقا زندگی می‌کند.
نشان نخستین گنو، با طرحی از سر گوزن یالدار، توسط Etienne Suvasa طراحی شده و در وب‌سایت گنو، مقاله‌های بنیاد نرم‌افزار آزاد و… به کار می‌رود.
