دبیان
دبیان (به انگلیسی: Debian) یک سیستم‌عامل برمبنای گنو است که در ابتدا توسّط یان مورداک به عنوان توزیعی از گنو/لینوکس عرضه شده بود و سپس با افزودن کرنل‌های دیگری چون KFreeBSD و هرد گسترش یافت.
اولین نسخهٔ آزمایشی دبیان با شماره نسخه 0.01 در ۱۵ سپتامبر ۱۹۹۳ منتشر شد، و اولین نسخه پایدار دبیان با شماره نسخه 1.1 در ۱۷ ژوئن ۱۹۹۶ منتشر شد.
دبیان از زمان تأسیسش توسط یان مورداک، به‌طور علنی و مطابق با اصول پروژه گنو توسعه داده می‌شود. به همین علت، بنیاد نرم‌افزار آزاد از نوامبر ۱۹۹۴ تا نوامبر ۱۹۹۵ حمایت مالی این پروژه را انجام داد.با پایان یافتن حمایت مالی بنیاد، پروژه دبیان یک سازمان غیرانتفاعی با منافع عمومی تشکیل داد تا به حمایت مالی از توسعه دبیان بپردازد.
تاریخچه
این توزیع از سال ۱۹۹۳ میلادی، توسّط توسعه‌دهندگانی از سراسر جهان که به صورت داوطلبانه و با استفاده از اینترنت مشارکت می‌کنند، توسعه داده می‌شود.
نرم‌افزارها
دبیان تقریباً به صورت کامل از نرم‌افزارهای آزاد و عمدتاً تحت پروانه جامع همگانی گنو تشکیل شده است. با انتشار دبیان ۶ در فوریهٔ ۲۰۱۱، دبیان گنو/لینوکس به‌جای استفاده از لینوکس، از کرنل لینوکس لیبره استفاده می‌کند.
نسخه‌ها
- آزمایشی (به انگلیسی: experimental) یک نگارش کامل و جامع نیست. جدیدترین نرم‌افزارهای بسته‌بندی شده به این‌جا می‌روند و ممکن است کار نکنند، یا بسته‌ای موجود نباشد.
- ناپایدار (به انگلیسی: unstable) با نام رمز sid که یک نگارش غلتان است، جدیدترین توزیعی است که تمام بخش‌ها در آن موجود هستند و می‌توان از آن استفاده کرد.
- آزمون (به انگلیسی: testing) که یک نگارش با انتشار دوره‌ای است، نگارش پایدار بعدی دبیان است که در حال بررسی است. توزیع اوبونتو، یک انشعاب از این نگارش دبیان است.
- پایدار (به انگلیسی: stable) نگارش اصلی دبیان است که در آن تمام نرم‌افزارها در کنار هم بررسی شده و پایداری آن‌ها در کنار یک‌دیگر، در طول دورهٔ آزمون، به اثبات رسیده است.
- پایدار قدیمی (به انگلیسی: oldstable) نگارشی است که پیش از این پایدار بوده و اکنون بسته‌های آن بسیار قدیمی شده‌اند.
- پایدار قدیمی قدیمی (به انگلیسی: oldoldstable) فقط برای توزیع‌های با پشتیبانی طولانی مدّت، تا زمان پایان پشتیبانی، به‌روز رسانی‌های امنیتی در این نگارش دریافت می‌شود.
مخازن
دبیان صاحب یکی از بزرگ‌ترین مخزن‌های رسمی نرم‌افزاری دنیاست.
هر یک از نسخه‌های دبیان ممکن است علاوه بر مخزن اصلی، مخازن زیر را نیز داشته باشند:
- security که به‌روز رسانی‌های مهم و امنیتی در آن قرار دارد.
- updates که به‌روز رسانی‌های بزرگ نرم‌افزارها در آن قرار دارد.
- proposed-updates که پیش از رفتن به‌روز رسانی‌ها در مخزن updates، جهت بررسی، در این مخزن آزموده می‌شوند.
- backports که بسته‌های مهم را از نگارش‌های جدیدتر برای آن نگارش فراهم می‌کند.
- backports-sloppy که پیش از رفتن بسته‌ها در مخزن backports، جهت بررسی، در این مخزن آزموده می‌شوند.
هر کدام از مخازن بالا، می‌توانند شاخه‌های زیر را داشته باشند:
- main که بخش اصلی مخازن است و فقط از نرم‌افزارهای آزاد تشکیل شده است.
- contrib که بسته‌های موجود در آن آزاد هستند، ولی می‌توان از آن‌ها برای نصب محتوای غیر آزاد استفاده کرد.
- non-free که کوچک‌ترین بخش مخازن است و شامل بسته‌های غیرآزادی مانند فرم‌ورها و راه‌اندازهای سخت‌افزاری است.
معماری‌ها
دبیان از شمار زیادی معماری پردازنده پشتیبانی می‌کند. هرکدام از شاخه‌های بالا، به صورت رسمی، در معماری‌های زیر موجود هستند:
- amd64 که معماری مرسوم ۶۴بیتی برای رایانه‌های خانگی است.
- armel که نوع ضعیف‌تر معماری آرم است.
- armhf که نوع جدیدتر معماری آرم با پشتیبانی از ممیّز شناور است.
- i386 که معماری مرسوم ۳۲بیتی برای رایانه‌های خانگی است.
- ia64 که معماری ۶۴بیتی پردازنده‌های ایتانیوم اینتل است.
- mips که مدل big endian پردازنده‌های میپس است.
- mipsel که مدل little endian پردازنده‌های میپس است.
- powerpc که معماری پردازنده‌های پاورمک اپل است.
- ppc64el که یک معماری little endian شبیه به آرم است.
- s390 که معماری پردازنده‌های سری s آی‌بی‌ام است.
- s390x که معماری پردازنده‌های سری z آی‌بی‌ام است.
- sparc که یک معماری متن‌باز مخصوص ماشین‌های سان است.
هم‌چنین به صورت رسمی برای کرنل kfreebsd از معماری‌های i386 و amd64 نیز پشتیبانی می‌شود.
